TÜRK NEFROLOJİ TARİHİ KİTABI'NIN ÖZETİ

Ege Üniversitesi Hemodiyaliz merkezi 1976 yılında bir hasta ile çalışırken 1977 yılında hasta sayısı 15'e ulaşmıştır. Bu dönemde Prof. Dr. Namık Kemal Menteş ve Prof. Dr. Gürhun Atabay'ın ( 1947-2002)çabasıyla yeni bir altyapı oluşturulmuştur. Yine bu dönemde Prof. Dr. Alphan Cura ve Prof. Dr. Sevgi Mir diyalizin geleceğinin şekillenmesinde önemli katkı sağlamışlardır. 1984 yılında Prof. Dr. Ali Başçı'nın ekibe katılmasıyla diyaliz tedavisinde önemli aşamalar sağlanmış ve hasta sayısında büyük artış olmuştur.Türkiye'de de 1984 tarihinde diyaliz merkez sayısı 16 iken, 1988 tarihinde ise bu sayı 28’e ulaşmıştı (2,3).

GATA Nefroloji Kliniği, 7 Temmuz 1979 tarihinde açılmış olmasına karşın, nefrolojik girişimler,  bu tarihten çok daha önce, bu konuya ilgi duyan öğretim üyeleri tarafından, iç hastalıkları kliniği bünyesinde  başlatılmıştır. Bu alanda, periton diyalizi uygulaması ilk kez 1966 yılında Dr. Müştak Özüer tarafından  başlatılmış ve özellikle akut böbrek yetmezlikli olgulara uzun yıllar periton diyalizi uygulaması ile müdahale edilmiştir. Hemodiyaliz uygulaması ise, ilk kez 1972 yılında başlamış olup, Ankara’da uygulanan ilk  hemodiyaliz girişimi olmuştur. Bu dönemde, diğer hastanelerden de, hemodiyaliz uygulamasını öğrenmek  isteyen hekimler GATA ’ya gelerek bir süre çalışmışlardır.İlk Periton Diyalizi 1966 yılında yapılmıştır. Profesör Tabib Hikmet Tanboğa.(1938-1999) 1976-1978 yılları arasıda İngiltere'de Newcastle'da Upon Tyne Üniversitesi Hastanesi Royal Victoria Infirmaride  Nefroloji Bölümünde aktif olarak çalıştı. Dr. Tanboğa Nefroloji Bilim Dalının kurulmasında gerek bu disiplinin çağdaş çizgiye taşınmasında çok önemli roller oynamıştır(10).

Ankara Üniversitesi Tıp  Fakültesi İç Hastalıkları Uzmanı olan Dr. Ayla San  1973 Nefroloji Bilim Dalını kurmak üzere Erzurum'da Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne atandı. Periton diyaliz işlemi 1966-1973 Atatürk Üniversitesi İç Hastalıkları Klinik Şefliği yapan Prof. Dr. Ali Gürçay tarafından başlatılmıştı. Ayla San başkanlığında 1975 yılında ilk renal biyopsi (Vim Silverman) ve ilk hemodiyaliz işlemi gerçekleştirilmiştir.1982 Nefroloji Bilim Dalı resmen kurulmuş olup başkanlığa Ayla San getirildi. 1984 Vakıf Kanalı ile Kurulan Diyaliz Merkezi Hizmete Girdi., 1985 Vakıf üniversitenin de katkıları ile  II. Ulusal Nefroloji’de Yenilikler Kongresi Gerçekleştirildi. 1986 Diyaliz Merkezi EDTA’ya kaydedildi. Kod Numarası 21AT’idi.1988 Ultrason Eşliğinde Tru-Cut Biyopsiye geçildi.. 1991 Doku Tiplendirme Laboratuarı Kuruldu. 1991 İlk CAPD Uygulaması Yapıldı. 1994 Otomatik Periton Diyaliz (Cycler) Aleti ile ilk  IPD yapılmıştır.

Çukurova Üniversitesi kuruluşunda görev alan Doç. Dr. Cemil Kobal (1926-1976) 1971 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinden dahiliye doçent unvanını kazanmıştır ve 1972'de Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalını kurmak üzere görev almıştır. 1965-1966 yıllarında kendisi  Chicago, North Western Üniversitesi'nde olmak üzere toplam 3 yıl nefroloji fellow-resident olarak çalışmıştır. Merhum Dr. Kobal 1972-1976 yılları arasında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı ve yanı sıra Nefroloji Bilim Dalı’nı kurmuştur. Dr. Yahya Sağlıker ile birlikte çalışıyorlardı. Periton diyalizi uygulamaları da 1975 yılında başlamıştır.  Prof. Dr. Ali Gürçay'ın aktarımına göre hemodiyaliz 1977’de rahmetli Doç. Dr. Cemil Kobal tarafından başlatılmıştır. Maalesef birkaç ay sonra trafik kazasında vefat etmiştir. 1978 başında ise Prof. Dr. Ali Gürçay atanmıştır

Çukurova Üniversitesi Çocuk  Nefroloji Bilim Dalı, 1978 yılında Doç. Dr. Ayfer Gür Güven tarafından kurulmuş olup 1983 yılı sonuna kadar bu görev  Dr. Gür Güven tarafından yürütülmüştür. Dr. Gür Güven’in  Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesine geçmesiyle 1984-1985 yıllarında bilim dalı aktif olarak çalışmamış, Ocak 1986 tarihinde Yrd. Doç. Dr. Ali Anarat’ın  atanması ile  bilim dalı çalışmalarına  tekrar başlamıştır.

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji seksiyonu Prof. Dr. Aydoğan Öbek tarafından 1975 yılında kuruldu.Peritoneal diyaliz ve böbrek biyopsisi gibi girişimler Nefroloji seksiyonunun kuruluşu ile başlar. İlk hemodiyaliz uygulamamız ise 28.11.1975 tarihinde yapıldı. İlk merkezimiz İç Hastalıkları Kliniğinin içinde camekan ile bölünmüş bir alanda ve Travenol-RSP ve Clear canister makineler vardı. Makine sayısı yedekle birlikte 5 idi .Çocuk  Nefroloji bilim dalı ise 1997 'de kurulmuştur.

Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi’nde ilk hemodiyaliz uygulaması 1975 yılında Doç. Dr. Selahattin Çetin tarafından yapılmıştır. İlk  Arterio-Venöz fistül operasyonu aynı ekip  tarafından gerçekleştirilmiştir. 1975 yılındaki hemodiyaliz ünitesi Üroloji Kliniği bünyesinde  küçük mekanda yer almakta, makine sayısı iki, markası ise “Cobe” du.

Prof. Dr. Müştak Özüer 1976 yılında Özel Çankaya Hastanesi’nde, üç Travenol makine ile Türkiye’de ilk özel hemodiyaliz merkezini kurdu.

            Samatya SSK Hastanesi'nde 1978 yılında 8 adet Travenol RSP Dr Metin Erman, Dr Ferdane Kutlar, Dr Fatma Karakullukçu oluşan bir ekiple bir hemodiyaliz merkezi açılmıştır.

İstanbul Haydarpaşa Numune Hastanesinde Dr. Mustafa Çakçak tarafından 1978 yılında 6 adet kazanlı Travenol marka hemodiyaliz cihazı vardı. Sodyumu çok düşük asetatlı diyazatlarla şehir suyu ile koil i ve kazanlı sistemle günde 2 seans diyaliz yapılıyordu. Koil diyalizerlerde sık rüptüre oluyordu.Kan transfüzyonları kaçınılmazdı.Burada tarihsel gelişimler 1980 yılına kadar yazılmıştır.

1980 Yılında Türkiye'de mevcut bulunan hemodiyaliz merkez sayısı 20 idi. (Adana Tıp Fakültesi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, GATA, Güven Hastanesi, Hacettepe Tıp Fakültesi, Trafik Hastanesi, Yüksek İhtisas Hastanesi, Bursa Tıp Fakültesi, Erzurum Tıp Fakültesi, Beyoğlu Tıp Fakültesi, İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Haydarpaşa Numune Hastanesi, Samatya SSK Hastanesi, Ege Tıp Fakültesi, Tepecik SSK Hastanesi, Trafik Hastanesi, Gevher Nesibe Tıp Fakültesi, Develi'de ev diyalizi, Samsun Tıp Fakültesi), cihaz sayısı ise RSP(Travenol , Clear),Fresenius Canister, Rhoidal 75, Gambro, Seatle) 98 idi (14).

      İlk Ulusal Ve Uluslararası Toplantılar:

    - Paris ve Ankara Tıp Fakülteleri Kardiyoloji ve Nefroloji Haftası  (6-11 Ocak 1964 )

     -Tedavi Kliniği Nefroloji Sempozyumu" adı altında 1965 yılında K.Önen 

     -Nefroloji  Seminerleri, Nefroloji Sempozyumu  (Yabancı bilim adamları iştiraki ile )

EDTA and EDTNA Meeting 4-7 June 1978 Atatürk Kültür Merkezi İstanbul (K.Önen) yapılmıştır.

      Ulusal Kongreler

   -Ulusal Türkiye Diyaliz ve Transplantasyon Kongresi 4-6 Haziran 1980,  Bursa  (A. Öbek).

    -II. Ulusal Nefroloji’de Yenilikler  Kongresi  4-7 Eylül 1985, Erzurum ( A. San).

    -III.Ulusal Nefoloji Diyaliz Transplantasyon Kongresi 20-26 Nisan 1986 Kayseri (E. Hasanoğlu)

  Kitap

1951 yılında ilk böbrek kitabı Prof. Dr. Cavit Sökmen tarafından 1951 yılında basılmış, 1961 yılında da ikinci baskısı yenilenmiştir. Nefroloji dalında Dünyada ilk kitap 1950'li yıllarda Hamburger ve arkadaşları tarafından yazılmıştır. Ayrıca 1950'li yıllardan itibaren nefrolojinin kapsamı içinde bulunduğunu sıvı-elektrolit ve asit-baz dengesi bozukluklarıyla ilişkili kitaplar da yayım alanına girmeye başlanmıştır.

  Dernek ve Vakıflar

- 1970 tarihinde Ekrem Şerif Egeli başkanlığında Kemal Önen ve Necdet Koçak Türk  Nefroloji Derneği'ni  kurmuşlardır Dünyada 1960'lı yıllardan itibaren çeşitli ülkelerde nefroloji dernekleri adıyla bilim teşekkülleri dünyada kurulmaya başlanmıştır.

-Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Böbrek Hastalıkları Teşhis tedavi vakfı Dr. Mustafa Yurtkuran başkanlığında 1976 yılında kuruldu.

- Böbrek Hstalıkları ile ilgili ikinci vakıf ;Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Kronik Böbrek Hastalıkları Tedavi Vakfı 1980 yılında Dr. Ayla San başkanlığında kurulmuştur.

Ülkemizde Böbrek Hastalıkları ile ilgili günümüzde 11 dernek, 9 vakıf amaçları doğrultusunda hizmet vermektedir.

-Nefroloji 1967'de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca da yüksek ihtisas dallarından biri olarak kabul edilerek tüzükte yerini bulmuştur. Bu tüzüğe göre bir kısım öğretim üyeler nefrolog olarak Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca özel belge almışlardır. Ayrıca üniversiteler de "Nefrolojiden doçentlik" unvanı verilmeye başlanmıştır.

-Bütün bu merkezlerde nefroloji eğitimi görmüş uzman ve öğretim elemanı olarak (doçent, profesör) görev yapanların sayıları 1986'lı yıllarda kesin olmamakla berber 30'a yakındı(5).

Yüksek Öğretim Kurumu kararı ile 1982 yılında resmen Nefroloji Bilim Dalı kurulmuştur.

Sağlık Bakanlığı nezninde Diyaliz bilim kurulları  1993 yılında resmen kurulmuştur.

Daha önceleri Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı Başkanlığında alt komisyon oluşturularak çalışılıyordu (1982).

Diyaliz Bilim Kurulu Diyaliz Merkezleri Yönetmeliği; 01.09.1993 tarih ve 21685 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

Sağlık Bakanlığı tarafından, Organ Nakli Koordinasyon Sistemi (ONKOS) Eylül 1992 tarihinde yürürlüğe konulmuştur.